وکیل کیفری کیست؟
وکیل کیفری، یکی از مهمترین افرادی است که می‌تواند در این زمینه به ما کمک کند. وکلای کیفری ماهر و با کفایت که همه ویژگی‌ها و خصوصیات مورد نیاز را داشته باشند، می‌توانند آنقدر خوب عمل کنند که احقاق حق به بهترین نحو انجام شود که در این حالت، اصطلاحاً، حق به حق‌دار میرسد و حق هیچ کسی ضایع نمی‌شود.
به وکلایی که اجازه دارند در خصوص دعاوی کیفری ورود کنند، وکیل کیفری گفته میشود. محل فعالیت وکلای کیفری محل‌های ذیربط از جمله دادسرا، سازمان تعزیرات حکومتی و همچنین دادگاه کیفری و نظامی است و این وکلا دعاوی کیفریِ مرتبط با جرایم کیفریِ مورد اشاره را اقامه می‌کنند.
هرچند که وکلای کیفری مانند سایر وکلا تلاش می‌کنند که وظیفه ذاتی خود یعنی دفاع از حقوق موکل خود را به بهترین نحو انجام دهند، اما باید همواره به یاد داشته باشیم که عملکرد یک وکیل جرایم کیفری در برخی موارد، تا حدی متفاوت از عملکرد سایر وکلا است به این معنا که او در حوزه‌ای فعالیت می‌کند که به صورت کاملاً مستقیم با مسئله حقوق اشخاص در ارتباط است و دقیقاً به همین دلیل، عنوان “وکیل مدافع” نیز برای وکیل کیفری استفاده میشود. (“مدافع” یک واژه عربی به معنای “کسی که دفاع و محافظت می‌کند” است.)
وکیل مدافع
“وکیل مدافع” به طور خاص به وکیلی اطلاق میشود که از مظنون یا متهم یا مجرم در دادرسی کیفری دفاع و تلاش می‌کند تا از حقوق آنها محافظت کند. (به موجب اصل ۳۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، هر دو طرف دعوی حق دارند در تمامی محکمه‌ها برای خود یک وکیل انتخاب کنند و حتی اگر شخصی تواناییِ انتخاب وکیل را نداشته باشد، باید برای وی امکانات مورد نیاز برای داشتن وکیل فراهم شود.)
به منظور آشناییِ بیشتر با مقوله وکالت کیفری، لازم است به انواع دادگاه‌های قوه قضاییه، شکایت کیفری، انواع جرایم کیفری و تعریف دعاوی کیفری اشاره شود. در ادامه، به ویژگی‌ها و خصوصیات یک وکیل کیفری ایده‌آل، مواردی که میتوان اقدام به گرفتنِ وکیل کیفری کرد، وظایف وکیل امور کیفری، و همچنین اهمیت انتخاب یک وکیل کیفریِ خوب نیز اشاره خواهد شد.
انواع جرایم کیفری
جرایم کیفری از دید یکی از انواع تقسیم‌بندی‌های رایج، شامل مواردی از قبیل زیر است:
- جرایم کیفری شخصی
- جرایم علیه اموال
- جرایم مالی
- جرایم رایانه‌ای
- جرایم سایبری و اینترنتی
- (این جرایم می‌تواند به صورت مجزا یا ترکیبی صورت گیرد.)
در ادامه به بررسی هر یک از آیتم های فوق می‌پردازیم.
جرایم کیفری شخصی
جرایم شخصی به نوعی از جرایم اطلاق میشود که موجب وارد شدن آسیب جسمی یا روحی به افراد دیگر میشود. این نوع از جرایم شامل دو زیرمجموعه اصلی یعنی قتل و سایر جرایم خشونت‌آمیز از جمله تجاوز جنسی، آدم‌دزدی (آدم‌ربایی)، آتش‌سوزی، ضرب و شتم و کودک‌آزاری است.
جرایم کیفری علیه اموال
جرایم علیه اموال، معمولاً به جرایمی اطلاق میشود که یکی از لازمه‌های انجام آن دخالت در اموال افراد دیگر است و به موجب آن، فرد صاحب مال از استفاده از آن محروم می شود و یا نمیتواند از استفاده از آن لذت ببرد. این نوع جرایم شامل مواردی از قبیل خیانت در امانت، جعل، کلاهبرداری، انتقال و فروش مال غیر و سرقت اشاره کرد.
جرایم کیفری مالی
جرایم مالی، جرایمی است که موجب فریب یا کلاهبرداری میشود و از مصادیق آن میتوان به جرایم یقه سفید، فرار مالیاتی، جرایم سایبری، پول‌شویی، اختلاس، کلاهبرداری و باج‌گیری اشاره کرد.
جرایم کیفری رایانه ای
جرایم رایانه‌ای، جرایمی است که از طریق کامپیوتر صورت میگیرد و از این طریق به اطلاعات افراد و حریم خصوصیِ آنها به صورت غیرقانونی دسترسی پیدا میشود.
انواع جعل کامپیوتری، جاسوسی کامپیوتری، جرایم علیه عفت و اخلاق و کلاهبرداری کامپیوتری از جمله زیرمجموعه‌های این نوع جرایم هستند.
جرایم کیفری سایبری
جرایم سایبری و جرایم اینترنتی، جرایمی هستند که از طریق اینترنت و در محیط وب اتفاق می‌افتند.
شکایت کیفری چیست؟
اگر شخصی مرتکب جرمی شده باشد و در قانون برای آن جرم، مجازات در نظر گرفته شده باشد، در این صورت فرد شاکی می‌تواند از طرف مقابل شکایت کند که به این نوع شکایت، کیفری گفته میشود. (برخلاف شکایت حقوقی، شکایت کیفری را میتوان در قالب هر فرمی به دادگاه ارائه کرد، البته کسی که قرار است شکایت را بنویسید، باید با نحوه صحیح نوشتن آن آشنایی داشته باشد.)
دعاوی کیفری چیست؟
دعاوی کیفری به طور کلی شامل مجموعه‌ای از دعاوی خاص است که پس از طرح آن دعاوی، دادگستری (و در بیشترِ موارد، دادسرا) رسیدگی‌های خود را آغاز می‌کند و اقدامات مورد نیاز از جمله کشف جرم، تحت تعقیب قرار دادن متهم و همچنین تحقیقات مقدماتی صورت میگیرد.
یک وکیل کیفری چه ویژگی‌ها و خصوصیاتی باید داشته باشد؟
یک وکیل کیفریِ خوب ویژگی‌ها و خصوصیاتی دارد که در زیر به مهمترینِ آنها اشاره میشود:
- داشتن سوابق تحصیلیِ کاملاً مرتبط و معتبر
- برخورداری از دانش به‌روز در زمینه‌های مرتبط از جمله پزشکی قانونی، اثر انگشت، کشف جعل، و پلیس جنایی
- داشتن روحیه مطالعه و تحقیق و علاقه به کشف حقیقت
- برخورداری از تبحر و تخصص مورد نیاز
- برخورداری از صبر و پشتکار فراوان و روحیه قوی
- برخورداری از روحیه حق‌طلبی، عدالت‌جویی، شجاعت، جسارت و اعتماد به‌نفس
- اشراف کامل به همه اطلاعات مورد نیاز از جمله مصادیق جرم و همه قوانین ذیربط و همچنین حقوق و تکالیفی که قانونگذار برای طرفین دعوا تعیین کرده است
- وقت‌شناسی، خوش‌قولی و پیگیری پرونده‌ها در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با بالاترین کیفیت ممکن
- آشنایی کافی با دانش‌های مرتبط در حیطه علوم انسانی از جمله دانش روان‌شناسی
- بهره‌مندی از قدرت پیش بینی و داشتن درک درست از مسائل
- آشنایی با بهترین روش پاسخگویی و دفاع در برابر ادعاهایی که ممکن است مطرح شود و همچنین تواناییِ پیدا کردنِ موثق‌ترین اسناد و مدارک
- بهره‌مندی از هنر فن بیان و تجزیه و تحلیل قویِ مسائل
یک وکیل پرونده های کیفری باید بر قوانین حقوق جزا تسلط داشته باشد. اساساً قوانین جزایی آفریننده حقوق برای افراد جامعه نیست؛ بلکه تنها افراد را مجبور به رعایت حقوق و ارزشها می‌کند. به همین دلیل است که حقوق جزا را، «حقوق ارزشها» نیز نامیده‌اند.
وظایف وکیل کیفری چیست؟
ارائه راهنمایی و مشاوره برای انجام اقدامات مورد نیاز به موکل یکی از مهمترین وظایف وکیل پرونده کیفری است البته در بسیاری از موارد، انجام بسیاری از امور را خود وکلا بر عهده میگیرند. یک وظیفه مهم دیگر برای وکیل کیفری، حضور در محیط‌های قضاییِ مربوطه از جمله دادگاه برای اثبات کردن دعوای شاکی و یا دفاع از کسی است که از او شکایت شده است.
اهمیت انتخاب یک وکیل کیفریِ خوب
شغل وکالت کیفری از نظر سروکار داشتنِ مستقیم با جان و مال و آبرو و حیثیت افراد (چه متهم و مظنون و مجرم و چه شاکی) حساسیت و اهمیت بسیار فراوانی دارد. اگر دعوایی به اشتباه مطرح شود و یا اگر وکیل کیفری نتواند احقاق حق را انجام دهد، ممکن است ضرر و زیان‌های مالی و جانی و آبرویی برای هریک از طرفین دعوا به وجود آید.
از سوی دیگر، هر دعوای کیفری فقط و فقط یک بار توسط دادگاه بررسی میشود، به این معنا که پس از یک بار بررسی و صدور حکم نهایی، امکان مطرح کردن دوباره شکایت وجود ندارد. به این ترتیب، گرفتنِ یک وکیل کیفریِ خوب بسیار ضروری است زیرا چنین وکیلی به موازات داشتنِ ویژگی‌ها و خصوصیات مورد نیاز، به اندازه کافی به همه مسائل حقوقیِ ذیربط نیز اشراف و آشنایی دارد و می‌تواند با ارائه توضیحات و مدارک و اسناد به بهترین نحو از موکل خود دفاع کند.
عدم گرفتنِ وکیل کیفری و یا گرفتنِ وکیل نامجرب می‌تواند مسیر پرونده و پروسه احقاق حق را مختل کند، مسیر زندگی فرد را به سمت منفی تغییر دهد، موجب صدمات مالی و جانی و حیثیتی و آبرویی شود و هزینه‌های دادرسی را نیز افزایش دهد.
از سوی دیگر، بسیاری از افراد در میانه مسیر پروسه قضایی، تصمیم میگیرند یک وکیل کیفریِ جدید را جایگزین وکیل کنونی کنند که این مسئله نیز دشواری‌های خاص خود را به همراه دارد از جمله اینکه بسیاری از وکلا پیگیریِ پرونده‌‌ای که یک وکیل دیگر آغاز کرده را نمی‌پذیرند
توجه به نکات یادشده، ضرورت انتخاب یک وکیل کیفریِ با کفایت، باتجربه و متخصص در امور کیفری را بیش از پیش از آشکار می‌کند.
در چه زمانی میتوان از وکیل کیفری کمک گرفت؟
اگر از شما شکایت کیفری شده باشد و یا اینکه شاکی هستید و قصد دارید تا دعوای کیفری خود را در دادگاه مطرح کنید، در هر دو حالت می‌توانید از مشاوره و همراهیِ یک وکیل کیفری بهره‌مند شوید زیرا در هر دو حالت، پیگیریِ دعوای کیفری چالش‌های خاص خود را دارد و یک وکیل خوب می‌تواند این چالشها را به نحو بسیار کارآمدتری مدیریت کند.
در حالتی که قصد شکایت کردن دارید، اهمیت طرح درست دعوی بسیار زیاد است و در صورت داشتن یک وکیل کیفریِ خوب، از همان ابتدای شروع روند قضایی، امور مربوطه از جمله طرح دعوی، جمع‌آوری اسناد و مدارک و همچنین تنظیم شکوائیه به نحو بسیار مطلوبتری انجام خواهد شد.
در حالت دوم یعنی حالتی هم که دعوایی علیه شما طرح شده نیز داشتنِ یک وکیل کیفری به شما کمک شایانی می‌کند زیرا مسئله دفاع از خود مانند مسئله اثبات دعوی چالشها و پیچیدگی‌های فراوانی دارد و اگر نتوانید خودتان از حق خودتان دفاع کنید و وکیل کیفری هم نداشته باشید، احتمالِ مجرم شناخته شدن و صدور حکم مجازات و به دنبال آن، پیش آمدنِ مسئله سوءسابقه، افزایش قابل توجهی می‌یابد.
بسیاری از افرادی که در معرض اتهام قرار میگیرند، از استطاعت کافی برای داشتن یک وکیل برخوردار نیستند که در چنین مواردی، دادگاه در مورد جرایمی که مجازاتشان بسیار سنگین است (از جمله اتهام قاچاق مواد مخدر و قتل) این امکان را فراهم کرده که متهم بتواند درخواست وکیل تسخیری کند. به این ترتیب، پس از ارائه این درخواست، یکی از وکلای کیفریِ دادگاه در اختیار متهم گذاشته میشود تا از او دفاع کند و به او مشاوره ارائه کند.
